Συχνά πυκνά, όσοι ασχολούμαστε με το ψάρεμα από την ακτή ψάχνουμε εναλλακτικά δολώματα που θα αντικαταστήσουν αυτά που μπορούμε εύκολα να προμηθευτούμε από το εμπόριο. Οι λόγοι που γίνεται αυτό είναι πολλοί όμως δυο είναι αυτοί που ξεχωρίζουν από την λίστα : η ανάγκη και η περιέργεια.
Η ανάγκη για εναλλακτικά δολώματα δημιουργείται όταν εκεί που βρισκόμαστε δεν μπορούμε να προμηθευτούμε δολώματα λόγω έλλειψης αυτών ή των καταστημάτων ειδών αλιείας που τα παρέχουν. Η περιέργεια που μας οδηγεί στην χρήση εναλλακτικών δολωμάτων πηγάζει από την φύση του ψαρά, ο οποίος σαν ανησυχώ πνεύμα δοκιμάζει οτιδήποτε ώστε να ανεβάσει την αποδοτικότητα των ψαρεμάτων του. Ένα από τα πιο γνωστά και αμφισβητούμενα εναλλακτικά δολώματα είναι η πορφύρα, το κοχύλι από το οποίο παράγονταν το χρώμα για την βαφή των χιτώνων των Ρωμαίων.
Η χρησιμότητα της στην θαλάσσια αλυσίδα είναι πολύ μεγάλη αφού αποτελεί τον καθαριστή της θάλασσας από νέκρα ψάρια και άλλους επιβλαβείς οργανισμούς συμβάλλοντας αποφασιστικά στην διατήρηση της καθαρότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι αποτελεί και αναπόσπαστο κρίκο στην διατροφική αλυσίδα των ζωντανών οργανισμών που τώρα τελευταία δυσκολεύονται πολύ να βρουν τροφή μέσα από τα μολυσμένα νερά που τους προσφέρουμε απλόχερα.
Προμήθεια και σύνεση
Για να προμηθευτούμε πορφύρες υπάρχουν πολλοί τρόποι. Ένας σίγουρος τρόπος είναι να τις αναζητήσουμε κάτω από καΐκια ή βάρκες που ξεψαρίζουν δίχτυα. Εκεί βρίσκονται λόγω της απελευθέρωσης τους από τα δίχτυα όπως επίσης από την ανάγκη να τραφούν από τα νεκρά ψάρια που ρίχνουν οι ψαράδες. Μπορούμε βέβαια να τις ζητήσουμε από τους ψαράδες την ώρα που καθαρίζουν τα δίχτυα αντί να βουτήξουμε για να τις βγάλουμε.
Ένας άλλος τρόπος για να τις βρούμε είναι να αφήσουμε στο βυθό ένα διχτάκι με σαρδέλες ή αλλά ψάρια. Μετά από λίγες ώρες θα δούμε το διχτάκι να σκεπάζετε από τις πορφύρες, αν υπάρχουν βέβαια στην περιοχή. Επίσης τα μικρά βραχάκια δίπλα στην ακτή είναι καλό καταφύγιο για τις πορφύρες όπως και τα κάθετα τσιμεντένια τοιχία στο εσωτερικό των λιμανιών. Τέλος ένα σίγουρο μέρος στο οποίο θα τις βρείτε αλλά δεν το συνιστώ είναι τα ιχθυοτροφεία. Εκεί τα νερά είναι μολυσμένα τις περισσότερες φορές όποτε δεν αξίζει να διακινδυνέψετε για αυτές, οι οποίες βρίσκονται εκεί κατά χιλιάδες στην προσπάθεια τους να καθαρίσουν την θάλασσα. Αξίζει να αναφέρω το παράδειγμα του αδελφού μου που μετά από την αναζήτηση πορφύρων σε βράχια κοντά σε ιχθυοτροφείο είδε όλες τις πληγές που είχε στο σώμα του να πρήζονται και να γεμίζουν πύων. Βέβαια το συγκεκριμένο ιχθυοτροφείο είχε χαρακτηριστεί «κορεσμένο» και έπρεπε να είχε κλείσει από χρόνια αλλά αυτό είναι μια άλλη πονεμένη συζήτηση. Όσον αφορά την συντήρηση εάν πρόκειται να τις ψαρέψουμε άμεσα, αρκεί να προσθέσουμε λίγο θαλασσινό νερό στο δοχείο που τις έχουμε τοποθετήσει. Στην περίπτωση που θα ψαρέψουμε αργότερα πρέπει να τις συντηρήσουμε με την βοήθεια οξυγονωτή και να αλλάζουμε τακτικά το νερό τους. Μια άλλη λύση είναι να τις τοποθετήσουμε σε ένα δυχτάκι και να τις αφήσουμε μέσα στην θάλασσα. Όταν αποφασίσουμε να πάμε για ψάρεμα τις ανασύρουμε από την θάλασσα και τις τοποθετούμε σε ένα δοχείο με λίγο θαλασσινό νερό ώστε να διατηρηθούν άριστα κατά την διάρκεια του ψαρέματος. Πάντως αυτό που πρέπει να έχετε συνεχεία στο μυαλό σας είναι να παίρνετε με σύνεση όσες πορφύρες θέλετε να χρησιμοποιήσετε και να απελευθερώνετε όσες δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσετε εκεί από όπου τις πήρατε… στην θάλασσα.
Αποτελεσματικότητα και χρήση
Από όσο γνωρίζω, από δικές μου εμπειρίες αλλά και φίλων, η πορφύρα είναι ένα δόλωμα που έχει σαν κύριο στόχο την τσιπούρα. Το σκληρό στόμα της τσιπούρας μπορεί άνετα να θρυμματίσει το εξωτερικό κέλυφος της πορφύρας, γεγονός που την συμπεριλαμβάνει στο μενού των εκλεκτών γευμάτων του ψαριού. Από την άλλη το σκληρό σώμα της πορφύρας μας δίνει την δυνατότητα να το δολώσουμε άνετα και να το εκσφενδονίσουμε σε μεγάλες αποστάσεις, χωρίς τον φόβο να διαλυθεί κατά την ρίψη. Ο συνδυασμός αυτών των δυο χαρακτηριστικών αυξάνει την αποτελεσματικότητα της πορφύρας ως δόλωμα. Αν συνυπολογίσουμε το άσπρο χρώμα και την έντονη μυρωδιά που διαθέτει τότε οι πιθανότητες να μας εξασφαλίσει την επιτυχία μεγαλώνουν δραματικά. Η διαδικασία επεξεργασίας της πορφύρας για να χρησιμοποιηθεί ως δόλωμα είναι σχετικά εύκολη και το μόνο που απαιτεί από εργαλεία είναι μια μεγάλη πέτρα ή ένα μικρό σφυράκι και ένα ψαλίδι. Το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να σπάσουμε με προσοχή το εξωτερικό κέλυφος αρχίζοντας τα χτυπήματα από το πίσω μέρος και προχωρώντας προς τα μπροστά ώστε να ελευθερώσουμε το κύριο σώμα όσο πιο ατόφιο γίνεται.
Αφού τα καταφέρουμε κόβουμε με το ψαλίδι το μπροστά κομμάτι όπου βρίσκεται το «μάτι» της πορφύρας και το οποίο είναι πολύ σκληρό. Η κίνηση αυτή γίνεται για να επεξεργαστεί όσο το δυνατόν λιγότερο η τσιπούρα το δόλωμα έτσι ώστε να μην ανακαλύψει την παγίδα και όχι γιατί δεν μπορεί να διαλύσει το σκληρό μάτι με τα δόντια της. Κατόπιν περνάμε το αγκίστρι μας με κατεύθυνση από το σκληρό κομμάτι του κεφαλιού προς το μαλακό της ουράς. Όλα τα ψαριά τρώνε πρώτα το μαλακό κομμάτι της πορφύρας, αδιαφορώντας πολλές φορές για το επάνω σκληρό κομμάτι. Μετά από αυτήν την διαδικασία είμαστε έτοιμοι να ψαρέψουμε, περιμένοντας τα αποτελέσματα.
Κυκλικά αγκίστρια και πορφύρα
Όλα τα χρόνια που δοκίμασα να ψαρέψω με πορφύρα συναντούσα το ίδιο πρόβλημα. Οι τσιπούρες ορμούσαν στο δόλωμα και προσπαθούσαν να το κομματιάσουν με γερές δαγκωματιές. Μόλις αισθανόταν την μυτερή αιχμή του αγκιστριού, άφηναν το δόλωμα ή «πιπίλιζαν» με χειρουργική ακρίβεια όλα τα μαλακά μέρη αφήνοντας στο τέλος το σκληρό κεφάλι της πορφύρας. Έτσι μετά από λίγο όταν έβγαζα το δόλωμα το έβρισκα πατημένο λες και το είχαν κλείσει σε μέγγενη ή έβγαζα ένα συμμετρικό κυκλικό κομμάτι, ότι είχε μείνει από το κεφάλι της πορφύρας. Βέβαια πρέπει να σημειώσω ότι η δεύτερη περίπτωση έμοιαζε πολύ με την επίθεση που δέχεται η πορφύρα από τα μικρά ψάρια. Το φαινόμενο όμως έχει παρατηρηθεί σε μέρη όπου συχνάζουν μεγάλες τσιπούρες και σε ώρες που υπάρχει παντελή έλλειψη μικρών ψαριών. Πως το καταλαβαίναμε αυτό; Από τα απείραχτα δολώματα αλλού τύπου που βγάζαμε σε εκείνα τα σημεία. Δοκίμασα κατά καιρούς διάφορους τύπους αγκιστριών και διάφορα μεγέθη πάνω από το νούμερο τέσσερα. Οι επιτυχίες ηταν καλύτερες με στραβά αγκίστρια μεγέθους νούμερο δυο, με την αιχμή να έχει κλίση ελαφρώς προς τα μέσα ενώ το κάρφωμα γινόταν την ώρα που η τσιπούρα δάγκωνε την πορφύρα. Παρόλα αυτά οι αποτυχίες ηταν σαφώς μεγαλύτερες από τις επιτυχίες.
Πρόσφατα πειραματίσθηκα με έναν καινούργιο τύπο αγκιστριού που έφερε πολύ καλά αποτελέσματα από τις πρώτες κιόλας δόκιμες. Ο τύπος του αγκιστριού αυτού ονομάζεται «κυκλικό αγκίστρι» και υπεύθυνος για την διάδοση του στον ελλαδικό χώρο είναι ο Κώστας Γιαννάκενας ο οποίος έγραψε ένα πολύ κατατοπιστικό άρθρο για την χρήση και λειτουργία τους. Για την ιστορία θα αναφέρω ότι τα κυκλικά αγκίστρια διαφέρουν από τα αλλά αγκίστρια στην κλίση της αιχμής που είναι αισθητά ή πολύ αισθητά προς τα μέσα, σχηματίζοντας 90 μοίρες γωνία με το στέλεχος του αγκιστριού. Η ιδιότητα των συγκεκριμένων αγκιστριών είναι ότι καρφώνουν το ψάρι γύρω από το στόμα.
Το δε κάρφωμα γίνεται με πολύ λίγη συμμετοχή από εμάς έως καθόλου και απαιτεί να έχουμε χαλαρά τα φρένα ώστε το ψάρι να πάρει το δόλωμα και να καρφωθεί την ώρα που γυρνάει το κεφάλι. Είναι απίστευτο το πώς καρφώνουν τα ψαριά αυτά τα αγκίστρια. Στις φωτογραφίες από ένα ψάρεμα θα δείτε όλα τα σημεία και μπορείτε να βγάλετε τα συμπεράσματα σας. Σε εκείνο το ψάρεμα δεν χρησιμοποιήθηκε άλλο δόλωμα εκτός από την πορφύρα. Το ψάρεμα διήρκησε πέντε ώρες και είχα τέσσερις τσιμπιές όλες και όλες που μεταφράστηκαν σε αντίστοιχα τέσσερις τσιπούρες των 500, 600, 700 και 800 γραμμάριων βάρος η κάθε μια. Αυτό που μου έκανε εντύπωση ηταν το γεγονός ότι εγώ δεν έκανα τίποτα. Απλώς άκουγα και έβλεπα τα φρένα του μηχανισμού να λύνονται και πήγαινα να μαζέψω με προσοχή το ήδη καρφωμένο ψάρι. Στην μια περίπτωση δεν άκουσα φρένα παρά είδα μόνο μια καλή τσιμπιά. Μετά από λίγη ώρα πήγα να μαζέψω το δόλωμα και διαπίστωσα ότι η πετονιά ηταν πολύ χαλαρή. Μάζευα για πολύ ώρα τα «μπόσικα» όταν κάποια στιγμή διαπίστωσα τραντάγματα στην κορυφή του καλαμιού. Η τσιπούρα είχε καρφωθεί και απλώς έκανε μια μεγάλη βόλτα προς τα ρηχά. Αυτή η εκατό τοις εκατό επιτυχία δεν σημαίνει τίποτα από μόνη της αν δεν γίνει μια μεγάλη μελέτη όλα το χρόνο από πολλούς ψαράδες ώστε να βγουν και τα ανάλογα συμπεράσματα. Πάντως οι πρώτες δόκιμες με κυκλικό αγκίστρι και δόλωμα πορφύρα προσωπικά μου έδειξαν καλά αποτελέσματα και νιώθω εμπιστοσύνη στο συγκεκριμένο συνδυασμό. Το μέλλον θα δείξει εάν αυτός ο συνδυασμός είναι πράγματι καλός και όχι ένα τυχαίο αποτέλεσμα μιας διαβολεμένης συγκυρίας.
Προβλήματα αξεπέραστα στο χρόνο
Η πορφύρα πέρα από τα τόσα καλά που έχει διαθέτει και εκπληκτικά αρνητικά χαρίσματα. Το πρώτο της χάρισμα είναι ότι μπορεί να καλέσει από απόσταση, όλες τις σφήκες της περιοχής που ψαρεύουμε. Για να κυριολεκτούμε, τα απομεινάρια της έχουν τόση έντονη μυρωδιά που μετά από λίγο μοιάζουν με σφηκοφωλιά. Ένα άλλο ελάττωμα της είναι το μωβ χρώμα που αφήνει στα δάχτυλα μας καθώς και την έντονη δυσοσμία η οποία μπορεί να κάνει μέρες να φύγει από τα χέρια μας. Αυτός είναι και ο λόγος που πολλές σφήκες ελκύονται από αυτήν την μυρωδιά και προσπαθούν απεγνωσμένα να προσγειωθούν στα ακροδάχτυλα μας.
Επίσης αν αυτό το σκηνικό λάβει μέρος κατά τις πρωινές ώρες μετά από ολονύχτιο ψάρεμα μπορεί να τσακίσει τα νεύρα και του πιο ήρεμου ψαρά. Αυτά τα προβλήματα είναι αξεπέραστα στο χρόνο και πρέπει να γνωρίζει κανείς προτού θελήσει να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο δόλωμα. Κατά τα αλλά η πορφύρα είναι ένα δόλωμα που μπορεί να σταθεί άνετα δίπλα στα εκλεκτά δολώματα μας όπως είναι το μονοδόλι, το φαραω, η μανά κ.α χαρίζοντας μας συγκινήσεις και εμπειρίες μεγάλες. Το μόνο που πρέπει να έχετε υποψιν σας είναι ότι σεβόμαστε την θάλασσα και τα παιδία της χωρίς να αφανίζουμε τις περιοχές που κρατούν πορφύρες από την παρουσία τους.
Το σίγουρο είναι ότι είναι πιο σημαντικές για την θάλασσα από το να γίνουν δόλωμα ώστε να επιτελέσουμε το χόμπι μας. Οποίος μπορεί να καταλάβει ας καταλάβει και οποίος δεν μπορεί του εύχομαι καλά ψαρέματα…
Το παρόν άρθρο έχει δημοσιευτεί στο περιοδικό “Ψαρεύω”
